Je ouders op je schouders

Als het goed is heb je ouders die voor jou zorgen. Ouders bij wie je terechtkunt als je het moeilijk hebt of je verhaal kwijt wilt. Betrokken ouders bij wie je kunt uithuilen. Een vader en/of moeder van wie je steun krijgt, koestering en liefde. Ouders waarbij jij je veilig voelt. Dit geldt helaas niet voor iedereen. Sterker nog: heel veel kinderen en jongeren durven bepaalde dingen niet met de ouders te delen. Ze krijgen een afwijzend antwoord op hun gedrag of worden niet écht gehoord en gezien. Wat ik veel zie bij mijn cliënten is dat zij hun best gaan doen voor de ouders. De rollen worden omgekeerd: het kind gaat (onbewust) voor de ouders zorgen. Ze houden alles in de gaten, doen hun uiterste best op school, gaan in het huishouden meehelpen, koken en ga zo maar door.

Parentificatie

Er is niets mis met af en toe meehelpen binnen het gezin. Dat deed ik als puber ook. Ik dekte af en toe de tafel en later vond ik het leuk om zo af en toe eens voor mijn ouders te koken. En ook als mijn moeder verdrietig was, kon ik heust wel een arm om haar heenslaan. Het wordt pas zorgelijk wanneer die zorg doorslaat in langdurige zorg en ondersteuning voor de ouders. Jij gaat dan je ouders op je schouders dragen. De omgekeerde wereld. Jij zorgt voor je ouders in plaats van andersom. Dit is wat ik in de praktijk regelmatig zie bij cliënten. Wanneer een kind de rol van de ouder op zich neemt, noem je dit parentificatie.

Tekortkoming voor het kind

Bij mijn cliënten met eetstoornissen zie ik dit regelmatig voorkomen. Vanuit een loyaliteitsgevoel doet het kind zoveel mogelijk voor de ouders. Ze voelen zich al zo schuldig, omdat ze het gezin voor hun gevoel ‘belasten’ met de eetstoornis. Soms krijgt het kind dit zelfs te horen:’ er gaat al zoveel aandacht naar jou uit’, ‘het gezin lijdt onder jouw eetstoornis’ etc. zijn voorbeelden die ik ouders regelmatig hoor zeggen. Schrijnend vind ik voor het kind.  Wat het kind gaat doen is dat wegcompenseren door extra hun best te doen. Om de rust in het gezin te bewaren, ruzies te voorkomen. Ook hopen ze vaak liefde, erkenning en aandacht te krijgen. Echter werkt dit maar voor de korte termijn. Het geeft geen zelfvertrouwen of een positief zelfbeeld en het kind raakt hierdoor nog meer verwijderd van de eigen behoeftes en emoties. Het is niet gezond voor de emotionele ontwikkeling van het kind.

Gevolgen voor het kind

Het overnemen van de volwassen rol heeft (ernstige) gevolgen voor het kind:

• Het kan zijn dat je met een schuldgevoel rondloopt, omdat je (voor jouw gevoel) niet aan de gestelde verwachtingen kunt voldoen. Deze kinderen gaan vaak extreem hun best doen op school of op andere gebieden.
• Er zijn kinderen die er alles aan doen om ervoor te zorgen dat het gezin niet uit elkaar valt. De spanningen van de ouders trekken ze naar zichzelf toe. Je wordt dan een soort bemiddelaar tussen je ouders. Daarmee doe je jezelf flink tekort. Je geeft veel, maar krijgt er weinig voor terug.
• Je raakt gewend om voor anderen te zorgen. Dat kan zelfs je ‘identiteit’ worden en ervoor zorgen dat je eigenwaarde gebaseerd is op het zorgen voor anderen. Maar wie ben jij zonder die zorgrol?
• Je eigen behoeftes voel/ ken je niet meer, omdat je niet hebt geleerd om je eigen gevoelens en angsten te uiten.
• Je houdt veel voor jezelf, omdat je je ouders niet wilt belasten met jouw ‘shit’.
• Je vindt het heel moeilijk om je grenzen aan te geven. Dit heb je immers niet geleerd als je altijd voor anderen klaarstaat.
• Je hebt steeds het gevoel tekort te schieten of het niet goed genoeg te doen.
• Je komt sterk over op anderen, omdat je van jezelf geen zwakte mag tonen.
• Je doet veel zelfstandig, maar dat geeft je ook het gevoel dat je er alleen voor staat. Je krijgt immers weinig erkenning voor jouw bijdrage. Je wordt gezien in wat je doet in plaats van in wie je bent.
• Je hebt de neiging om controle uit te oefenen en er voor te zorgen dat alles op jouw manier verloopt.